Over Judith

Zolang ik me kan herinneren speelt de Russische literatuur en Russische muziek een rol in mijn leven. Als dochter van een Russische moeder en Nederlandse vader ben ik een echte mix van twee culturen. Ook al spraken we het Russisch niet van huis uit omdat mijn moeder in het naoorlogse Nederland als Russin (een spionne van Stalin?) lang met de nodige argwaan bejegend werd. Van jongs af aan ben ik vertrouwd met Russische woorden, uitdrukkingen en gebruiken.

Samovar, borsjtsj en de Grote Russen

We zaten langdurig aan tafel, dronken sterke thee met vers gekookt water uit de met houtskool gestookte samovar. Mijn ouders lazen en bespraken literatuur van de Grote Russen. Er klonken dagelijks vrolijke of juist melancholieke Russische liedjes. We aten thuis de heerlijkste exotische Russische gerechten als pirog, borsjtsj of seljodka pod sjoeboj in een tijd dat mijn Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes opgroeiden met stamppot andijvie. Ik wist niet hoe dat smaakte, mijn moeder vond andijvie namelijk gras.

Studie Russisch in Nederland en Rusland

Al tijdens de middelbare school probeerde ik mijn leraren Nederlands ervan te overtuigen dat Dostojevski of Poesjkin op mijn literatuurlijst thuishoorden, met wisselend succes overigens. Na het gymnasium ging ik Russisch studeren in Utrecht en daarna in Amsterdam. Het was vanaf het begin duidelijk dat ik naar Rusland wilde om daar een tijd te wonen en te studeren. Mijn moeder heeft met angst en beven aangezien, hoe ik in 1982-1983 daadwerkelijk naar Moskou vertrok om daar te studeren aan het GITIS, het gerenommeerde Staatstheaterinstituut waar veel beroemde Russische acteurs en regisseurs zijn opgeleid. Aan het GITIS was ook een faculteit voor theatercritici. Omdat ik een scriptie over een toneelstuk van Boelgakov schreef, werd ik daar geplaatst. Een onbekende wereld ging open: ik heb een jaar lang mogen genieten van in rap Russisch gesproken colleges over het Russische toneel. Het was een leerzame en opwindende tijd, waarin ik Russische vrienden voor het leven heb opgedaan en waarin ik de taal, de literatuur en de cultuur echt goed ben gaan doorgronden.

Opleiden van leraren Russisch

Na de universiteit heb ik Russische les gegeven en heb ik twintig jaar aan de postdoctorale lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam gewerkt. Daar heb ik leraren Russisch opgeleid en heb ik meegewerkt aan de eindexamens Russisch voor havo en vwo. Daarna werkte ik twaalf jaar bij het Cito onder andere aan de Staatsexamens Nederlands als tweede taal voor migranten die in Nederland wilden werken en wonen.

Docente literatuur en freelance reisbegeleider

Naast mijn werk aan de universiteit heb ik steeds als freelance docent cursussen over Russische literatuur ontwikkeld en als freelance reisbegeleider voor diverse reisbureaus reizen naar Rusland geleid. Direct na het uiteenvallen van de Sovjetunie begeleidde ik Amerikaanse dansers en voetballers naar Moskou, Petersburg, Minsk en Kiev. Later werden het literaire reizen in de voetsporen van schrijvers en dichters. We gingen naar Petersburg, Moskou, naar de Kaukasus. We reisden langs de literaire landgoederen of we zakten de Wolga af tot aan Astrachan. Kijkt u bij de reizen om een beeld te krijgen van de reizen die ik begeleid heb of zal begeleiden voor Labrys Reizen in Nijmegen.

Lezen op locatie opent je ogen

Op mijn reizen naar Rusland merkte ik hoe inspirerend het is om op de plek zelf in Rusland (in Oekraïne, op de Wolga, in de Kaukasus) met een groep enthousiaste lezers Russische literatuur te lezen. Zo wandelden we door Petersburg met fragmenten van Poesjkin, Gogol, Dostojevski of Achmatova op zak. We zagen de kleuren oker van de Armeense bergen met de ogen van Mandelstam en leefden mee met Poesjkin die te paard de steile haarspelden van de Georgische Militaire Hoofdweg afreed naar de badhuizen in Tbilisi. Op verschillende plekken in Georgië bespraken we de verhalen van Lermontov, Tolstoj én Dumas en leerden zo over de verwoestende invallen van de Tsjetsjenen onder leiding van de gevreesde imam Sjamil, over de tactieken van het tsaristische Russische leger, over de spectaculaire ontvoering van Georgische prinsessen en een Franse gouvernante van het landgoed Tsinandali middenin de wijnprovincie Kachetië.

Reizen door de literatuur

In bijna alle cursussen die ik ontwikkel, maken we een virtuele reis langs een aantal literaire plekken. Ik verbind de avonturen van hoofdpersonen of gedichten uit de rijke Russische literatuur met een literaire plek of met plekken ergens in Rusland, Siberië, Oekraïne, Georgië of Armenië. Zo kan ik het gedicht, het verhaal of de roman vanuit een ander perspectief laten lezen (of herlezen). Door samen te lezen en erover te praten komen we tot een interpretatie. Ik vind het belangrijk daarbij de culturele of historische context te schetsen en ook aandacht te schenken aan de actualiteit. Op deze manier verkennen we al reizend langs literaire plekken en door de literatuur heel verschillende regio’s van het grote Russischtalige rijk.

Ook Russische reizen (vanuit uw leunstoel) maken?

Misschien hebt u ook zin gekregen om eens mee te gaan op zo’n virtuele culturele expeditie? Kijkt u bij agenda welke cursussen er binnenkort beginnen. U kunt ook contact met mij opnemen voor een cursus op maat. En aarzelt u niet om mij te mailen of te bellen, als u een reisleider voor een echte reis naar Rusland nodig hebt.