cursus
Onder de loep
Wat zou ik graag op een bankje bij de Patriarchvijvers in Moskou willen zitten op dit moment. De Meester en Margarita op mijn schoot en lezen maar …. Zou ik aangesproken worden door een onbekende met duivelse trekken die mij wijst op het Godsbewijs van Kant? Zou ik in de verte zien hoe de boersige Annoesjka haar kostbare fles zonnenbloemolie op de tramrails laat vallen? Ik zou er veel voor overhebben … maar het gaat helaas even niet. Als second best dan maar een cursus bedacht, waarin we met elkaar de cult-roman van Michail Boelgakov eens stevig onder de loep nemen. Omdat het zo leuk is om gezamenlijk deze fantastische roman te lezen, te herlezen en erover in gesprek te gaan. En om zo via de literatuur virtueel op reis te gaan naar Moskou.
Duivelsverhaal, Jezusverhaal & Liefdesgeschiedenis
De roman biedt heel veel gespreksstof. Onderwerpen die zeker aan bod komen: de compositie met de diverse verhaallijnen, de onderliggende boodschappen, de universele thema’s & motieven die naar boven gehaald kunnen worden. Het spel met intertekstuele verwijzingen naar andere personages en verhalen dat Boelgakov zo meesterlijk speelt. De link naar de berechting van Jezus in het Evangelie van Mattheüs, de verwijzing naar Gretchen en Mefistofeles in de Faust, de scherpe satire op de Russische literaire en theaterwereld in de jaren ’30 in Moskou en de stad Moskou zelf die opvallend aanwezig is in de roman. Natuurlijk bespreken we ook het persoonlijke, moeilijke leven van Michail Boelgakov die zijn roman nooit in druk heeft gezien. En er wordt aandacht besteed aan de historische en sociale achtergronden van de roman: hoe stak de sovjetmaatschappij in elkaar en hoe drijft Boelgakov daar de spot mee. De personages, de ruimte en setting waarin de diverse verhaallijnen zich afspelen (de stad Jeruzalem, de stad Moskou en de uitdijende mythische kamers in het appartement) dragen veel bij aan de sfeer in de roman. En niet te vergeten alle vragen die dit bij de lezers oproept.
Doel
In deze cursus maakt u kennis (of hernieuwt u de kennismaking) met de roman De Meester en Margarita van Michail Boelgakov en met het leven van de schrijver die tot de grootste Russische schrijvers van de 20e eeuw gerekend wordt.
Opbouw
De cursus bestaat uit vier bijeenkomsten die elk gewijd zijn aan een aantal hoofdstukken en een of meerdere aspecten van de roman en schrijver. In het eerste college bespreken we de compositie en twee verhaallijnen. We lezen een fragmenten uit de eerste hoofdstukken. We maken kennis met het Duivelsverhaal en het Jezusverhaal. In de bijeenkomsten daarna komen de volgende hoofdstukken en andere aspecten aan bod: de tijd, de ruimte en de setting, de autobiografische elementen, de structuur en betekenis van het Jezusverhaal, de structuur en de betekenis van het Liefdesverhaal, de verwijzingen naar de sovjet-werkelijkheid, het fantastische en het groteske, carnavaleske. Interessant is ook om na te gaan hoe de roman tot inspiratie voor andere kunstenaars werd: illustratoren, regisseurs van toneel en film. Kunstenaars legden bij elke versie een eigen accent en link naar de actualiteit. De meest recente Nederlandse voorstelling De Meester en Margarita uit 2022 is daar een heel goed voorbeeld van.
Werkwijze
U leest ter voorbereiding op een college een aantal hoofdstukken uit de roman. Als hulp krijgt u daarvoor een leesopdracht van mij. Tijdens elk college bied ik u achtergrondinformatie en ik stimuleer u om naar aanleiding van de gelezen hoofdstukken uw ideeën over de roman met elkaar uit te wisselen.
